راهنمای نمونه برداری از خاک

تفاوت در شرایط مزرعه و باغ سبب می‌شود برخی موارد در نمونه برداری از خاک متفاوت باشد اما اصول کلی که باید به آن توجه شود در هر دو یکسان است. این نکته را در نظر داشته باشید که هرچه اشتباهات در نمونه برداری از خاک کمتر باشد، آزمایش نتیجه دقیق‌تری را به شما می‌دهد و اشتباهات در نمونه برداری با انجام آزمایش قابل جبران نیست.

بنابراین، رعایت اصول کلی نمونه برداری از خاک الزامی است. تغییر در برخی موارد وابسته به شرایط باغ شماست برای مثال زمان مناسب نمونه برداری از خاک باغ عموما پاییز و بهار است اما ممکن است شما در باغ دچار مشکلاتی باشید که نیازمند بررسی آنی شرایط خاک باشید. پس، در این شرایط امکان نمونه برداری برای مدیریت باغ وجود خواهد داشت. 

 زمان نمونه برداری از خاک باغات

اگرچه می‌توان در بیشتر طول سال نمونه‌های خاک را جمع‌آوری کرد، اما پاییز یا بهار بهترین زمان‌ها برای نمونه برداری از خاک باغات هستند.

نکته مهم: بهترین زمان نمونه برداری از خاک قبل از احداث باغ است.

تعداد و مقدار نمونه برای آزمایش خاک

تعداد نمونه خاک جهت بررسی در آزمایشگاه عموما بین 3 تا 5 نمونه در هکتار است. اما، به این نکته توجه داشته باشید که به طور کلی تعداد نمونه براساس شرایط خاک باغ متفاوت خواهد بود. عواملی مانند شیب زمین، رنگ، بافت و مدیریت باغ (نحوه آبیاری و غیره) بر تعداد نمونه تاثیرگذار است.

برای مثال اگر در یک زمین 5 هکتاری به طور کلی خصوصیات ظاهری مشابهی در خاک وجود دارد و تغییرات شیب زمین ناچیز است و همینطور هیچ تفاوتی در نحوه آبیاری، مدیریت تغذیه و غیره وجود ندارد شما می توانید تعداد 2 تا 3 نمونه  خاک تهیه و به آزمایشگاه ارسال نمایید.

در صورتی که در همین باغ 5 هکتاری تفاوت در شیب زمین، رنگ و خصوصیات ظاهری خاک مشاهده و سیستم های آبیاری متفاوتی استفاده می‌شود بهتر است باغ را به قطعات مشابه از لحاظ شیب، خصوصیات خاک و سیستم آبیاری تقسیم و سپس از هر قطعه حداقل دو نمونه تهیه نمایید.

نکته: برای محصولات باغی مختلف باید نمونه خاک به صورت جداگانه گرفته شود. یعنی اگر در این مزرعه 5 هکتاری؛ 2 و نیم هکتار سیب و 2 و نیم هکتار به دارید براساس اصول بالا برای هرمحصول در صورت نیاز زمین را تقسیم بندی کرده و نمونه گیری را انجام دهید.

برای تعداد بیش از یک نمونه، در نظر گرفتن الگوی حرکت در زمین الزامیست. برای تعیین مکانهای نمونه برداری الگوی حرکت در مزرعه را در ادامه مطالعه کنید.

برای یک آزمایش کامل خاک باید هر نمونه حدود 1 کیلو‌گرم ‌باشد.

الگوی نمونه برداری از خاک

برای مشخص کردن نحوه‌ حرکت در زمین (الگوی نمونه برداری) و تعیین مکان‌های برداشت نمونه باید یکنواخت بودن شرایط باغ را مورد بررسی قرار دهید. برای مثال مواردی مانند شیب زمین، رنگ و بافت خاک و نحوه مدیریت باغ (نحوه آبیاری، کوددهی و غیره) باید شرایط یکسانی داشته باشند. اگر در تمام باغ شرایط یکسانی دارید کل باغ را یک قطعه در نظر بگیرید و مطابق فیلم الگوی حرکت در باغ حرکت کنید و در فواصل مشخص نمونه برداری را انجام دهید.

در صورتی که باغ شما یکنواخت نیست، قطعات یکنواختی را در باغ در نظر بگیرید و در هر قطعه به صورت زیگزاگ مطابق الگوی حرکت در باغ حرکت کنید و نمونه برداری را انجام دهید.

عمق نمونه برداری از خاک

عمق نمونه برداری از خاک بر اساس عمق نفوذ ریشه تعیین می‌شود که عموما در باغات بیشتر و در مزارع کمتر است. به طور کلی در باغات عمق صفر تا 30 و 30 تا 60  و در صورت نیاز عمق 60 تا 90 نیز به صورت جداگانه نمونه برداری می‌شود.

لوازم و موارد مورد نیاز برای نمونه‌برداری ازخاک

1. بیل (قبل از نمونه‌برداری حتما بیل را بشویید)
2. پاکت، پلاستیک یا کیسه پارچه‌ای
3. 2 عدد برگه مشخصات نمونه (حاوی اطلاعات مربوط به نمونه: تاریخ نمونه برداری، نام نمونه بردار، کدنمونه، عمق نمونه، نام کشاورز، نوع محصول)
4. مداد (بهتر است برای ثبت اطلاعات روی برگه مشخصات از مداد استفاده کنید زیرا جوهر خودکار درمعرض رطوبت داخل کیسه پخش و ناخوانا خواهد شد).
5. دستکش و
6. اپلیکیشن اگرویار

نکته: تمام لوازم وتجهیزات نمونه برداری باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه مواد شیمیایی و آلی باشند.

مراحل نمونه برداری از خاک

به منظور دقیق‌تر بودن نتیجه آزمایش، حتما نمونه برداری را مطابق راهنما انجام دهید.

گام اول: تعیین مکان نمونه

نمونه را از سایه‌انداز درختان، جایی که هنگام آبیاری مرطوب می‌شود، انتخاب کنید. سپس مختصات جغرافیایی محل نمونه‌برداری را در اپلیکیشن اگرویار وارد و کد مربوط به نمونه را یادداشت کنید.

باید توجه داشته باشید که محل نمونه باید زیر سایه انداز درخت باشد.

گام دوم: کنار زدن خاک رویی و تمیز کردن سطح نمونه‌برداری

خاک رویی محل نمونه برداری را کنار بزنید و بقایای گیاهی سطح را حذف کنید.

گام سوم : ایجاد گودال

یک گودال با برش V شکل توسط بیل ایجاد کنید و خاک داخل گودال را خارج کنید.

گام چهارم: برداشت خاک از داخل گودال

از کنار و ته گودال نمونه خاک را بردارید و آن را در پاکت کاغذی یا پلاستیک تمیز بریزید. توجه داشته باشید که نمونه برداری از خاک باغات باید از عمق صفر تا 30 سانتی‌متری و در صورت نیاز از عمق‌های بیشتر (30 تا 60 و 60 تا 90 سانتی‌متری) برداشته شود.

 نکته: در صورت نیاز به نمونه برداری از عمق ‌های بیشتر نمونه برداری را از همان محلی که نمونه صفر تا 30 سانتی متر را برداشته‌اید، انجام دهید. پس از برداشت نمونه از عمق صفر تا 30، گودال را عمیق تر کنید ونمونه خاک  از عمق بیشتر را آماده کنید (بسته به شرایط خاک باغ ممکن است به تجهیزات حفاری برای برداشت نمونه از عمق بیشتر احتیاج داشته باشید).

رعایت نکات نمونه برداری در این عمق نیز الزامی است. نمونه های تهیه شده از دو عمق مختلف را مخلوط نکنید.

گام پنجم: ثبت اطلاعات نمونه

اطلاعات نمونه را در دو برگه مشخصات که از قبل آماده کرده‌اید، وارد نمایید و پس از تکمیل اطلاعات نمونه، یک برگه را داخل نمونه قرار دهید و پاکت را ببندید. سپس، برگه دوم را روی نمونه بچسبانید.

گام ششم: ارسال نمونه

در صورت امکان در سریعترین زمان ممکن نمونه را به آزمایشگاه ارسال نمایید. اگر ارسال نمونه به آزمایشگاه بیش از 48 ساعت زمان می‌برد، باید نمونه را هوا خشک کنید. نمونه خاک را روی برگه یا مقوای کاهی تمیز بریزید و پخش کنید تا در معرض هوا خشک شود. اگر در نمونه کلوخه وجود دارد آن را نرم کنید. نمونه را در معرض نور خورشید قرار ندهید.

به خاطر داشته باشید بعد از هواخشک شدن هم داخل نمونه و هم روی پاکت برچسب اطلاعات نمونه خاک را قرار دهید.

کارهایی که نباید در نمونه‌برداری خاک باغات انجام دهید

1. نمونه برداری از کناره‌ی باغ، مکان‌های نگهداری کود دامی، نزدیک جاده، کانالهای آبیاری و زیر تجهیزات آبیاری
2. نمونه برداری قسمتی از باغ که هیچ درختی ندارد
3. نمونه برداری زمانی که رطوبت خاک خیلی زیاد است
4. نوشتن برگه مشخصات نمونه با خودکار
5. استفاده از ابزار زنگ زده یا آلوده به کود، مواد شیمیایی و مواد آلی برای نمونه برداری
6. استفاده از کیسه دارای آلودگی برای نمونه مثل کیسه‌های حاوی کود و سایر مواد
7. دور انداختن کلوخه‌های موجود در نمونه
8. استفاده از خشک کن برای خشک کردن نمونه خاک
9. پهن کردن نمونه خاک روی روزنامه برای هوا خشک کردن

کارهایی که باید در نمونه‌برداری خاک باغات انجام دهید

1. استفاده از کیسه پارچه‌ای تمیز برای انتقال نمونه‌های خاک به آزمایشگاه
2. برداشتن همزمان نمونه خاک از محلی که نمونه برگ برداشته شده با رعایت اصول نمونه‌برداری خاک
3. برداشت نمونه خاک در حضور صاحب مزرعه که مزرعه را بهتر می شناسد
4. رعایت رطوبت مناسب خاک هنگام نمونه برداری از خاک باغ (رطوبت خاک در حد ظرفیت زراعی یا اصطلاحا گاورو)
5. نمونه برداری از خاک در بهار یا اوایل تابستان برای انجام آنالیز نیترات خاک
6. نمونه برداری قبل از احداث باغ، یکی از نکاتی که باغداران کمتر به آن توجه می‌کنند بررسی خاک و انجام آزمایش خاک در عمق‌های مختلف قبل از احداث باغات است. انجام ندادن آزمایش خاک قبل از احداث باغ ممکن است مشکلات زیادی ایجاد کند.

درصورت نیاز به مشاوره و راهنمایی با شماره 05191004603 تماس بگیرید.